Ο Ιάπωνας αρχιτέκτονας Sou Fujimoto γεννήθηκε και μεγάλωσε σε μια επαρχιακή αγροτική πόλη, το Χοκάιντο, στην βόρεια Ιαπωνία. Στην συνέχεια μετακόμισε στο Τόκιο για τις σπουδές του, όπου παρατήρησε πως η πόλη εμφάνιζε διαφορετικά χαρακτηριστικά σε σχέση με το Χοκάιντο. Το Χοκάιντο χαρακτηριζόταν από το φυσικό περιβάλλον ενώ το Τόκιο από το αστικό. Μέσα από αυτές τις μεταξύ τους αντιθετικές βιωματικές συνθήκες εξέτασε τη σχέση μεταξύ φυσικού και αστικού τοπίου. Επιπροσθέτως διερευνώντας τις ποιότητες του καθενός από αυτά τα στοιχεία (τοπίο, πόλη) και τις μεταξύ τους αντιστίξεις αλλά και αποστάσεις, ανέπτυξε τις θεμελιώδεις αρχές του περί αρχιτεκτονικής.
Βασικός προβληματισμός στην σκέψη του είναι η έννοια της λειτουργικότητας στην αρχιτεκτονική. Για εκείνον, η λειτουργία δεν είναι στατική έννοια, αλλά δυναμική, δηλαδή μπορεί να προκύψει, να ανακαλυφθεί και δεν προϋπάρχει.
Έτσι, ο Sou Fujimoto επανεξετάζει την κλασική ανα-παραστατική συνθήκη κατοίκησης και μορφής μιας κατοικίας. Στην περίπτωση του House before House, η κατοικία γίνεται ένα έδαφος, με χαρακτηριστικά ανάλογα των δασών (ως προς την έννοια της διαύγειας και της πολύπλοκης σύνθεσής τους). «Πιστεύω ότι η αρχιτεκτονική δεν είναι απλώς η δράση για την κατασκευή κτιρίων, αλλά για τη δημιουργία ενός συγκεκριμένου είδους ήπιας εδαφικότητας (territoriality) για κατοίκηση», επισημαίνει. Κατ’ αυτόν τον τρόπο ο Fujimoto δεν προσέγγισε την κατοικία ως ένα ολοκληρωτικά κλειστό ή ανοιχτό σύστημα, περιγραφικώς οριζόμενο, αλλά ως ένα νεφέλωμα (nebula), τοποθετημένο στην καρδιά της πόλης, ως ένα ελεύθερα μεταβαλλόμενο σύνολο με διάτρητη οριοθέτηση.
Το House before House κτίστηκε σε μια κατοικημένη περιοχή στην πρωτεύουσα Ουτσουνόμιγια (Utsunomiya) του νομού Τοτσίγκι (Tochigi) της Ιαπωνίας. Σχεδιάστηκε για δύο με τέσσερα άτομα. Η οικία αποτελεί χαρακτηριστικό παράδειγμα της θεωρίας του Ιάπωνα αρχιτέκτονα για ένα αρχέγονο μέλλον, καθώς η σύνθεσή της συμπεριλαμβάνει ταυτοχρόνως καινοτόμα στοιχεία αλλά και αρχετυπικά.
Η δομή της κατοικίας είναι φαινομενικά απλή. Ο Sou Fujimoto την συνέθεσε μέσω της ακανόνιστης επαναληπτικότητας μικρών πανομοιότυπων όγκων/«κουτιών», επεξεργαζόμενος παράλληλα τις ποικίλες διαφοροποιήσεις τους, τις μεταξύ τους σχέσεις, αλλά και τις σχέσεις τους με το σύνολό της. Η φύτευση δέντρων μεταξύ των επιμέρους δομών αποτελεί σημαντικό κομμάτι της σύλληψής του. Τα μεμονωμένα δωμάτια είναι μέρη του χώρου διαβίωσης αλλά παράλληλα υπάρχουν και διάφοροι χώροι-σπήλαια που εκτείνονται προς τα έξω, σχεδιασμένα χωρίς ορισμένη χρήση. Στην καθημερινότητά τους οι άνθρωποι μπορούν να ανακαλύψουν τους χώρους ως προς την εξωτερικότητα και την εσωτερικότητα, τα δωμάτια και τους κήπους, τις σκάλες και τα δέντρα, τις σπηλιές και τους χώρους, που θυμίζουν ένα σύννεφο, συνεχώς μεταβαλλόμενο.
Όπως χαρακτηριστικά αναφέρει η σύνθεσή του είναι αρκετά διαγραμματική, αλλά με την έννοια ενός χαλαρού διαγράμματος (loose diagram) το οποίο μεταβάλλεται κατά κάποιον τρόπο. Παρόλο που εμφανίζεται ως ένα διάγραμμα στοιβαγμένων δωματίων και θα μπορούσε να χαρακτηριστεί ένα περιγραφικό κλειστό σύστημα, οι χώροι, εννοιολογικά και ως φυσική υπόσταση, διαχέονται ο ένας εντός του άλλου, ακανόνιστα και μη ιεραρχημένα αλλά και διαχωρίζονται σε περιπτώσεις. Με τον σχεδιασμό της κατοικίας ο αρχιτέκτονας προσδοκά να δημιουργήσει νέες εφευρετικές και διαισθητικές σωματικές εμπειρίες για τους κατοίκους του. Ο αρχιτέκτονας το ονομάζει άμορφο διάγραμμα εφόσον δεν τον ενδιαφέρουν οι φόρμες ως καθαρά φαινόμενα αλλά το πώς αναδύονται νέες ροές πέρα από την αναπαραστατική μορφική ιδιότητα του κτίσματος, δημιουργώντας διαρκώς μεταβαλλόμενες σχέσεις για τον άνθρωπο.
“Έχω την αίσθηση ότι πρέπει πραγματικά να σπρώξουμε τα όρια και να προχωρήσουμε ένα βήμα παραπέρα, έτσι ώστε η διαδικασία να παύσει να είναι ένα απλό στοίβαγμα των σπιτιών. Κάνοντας αυτό, νομίζω ότι μπορεί να προκύψει μια διαφορετική πραγματικότητα. Ακόμη και από την υπέρβαση του συμβολικού.
Ταυτόχρονα, με το σθεναρό στοίβαγμα, έχω την αίσθηση ότι οι συμβάσεις μας μπορούν να διαγραφούν και να δοθεί η δυνατότητα αλληλεπίδρασης με χώρους και συνθήκες με παιδικό τρόπο.
Δεν νομίζω λοιπόν ότι ο απώτερος στόχος είναι ακριβώς να στοιβάζονται οι μορφές του σπιτιού, αλλά να δημιουργούνται αρχιτεκτονικές ανακαλύψεις σε διάφορα επίπεδα.”
Sou Fujimoto,2009
Αρθρογράφηση
Γερογιαννάκη Μ. Α.
Απόσπασμα από την ερευνητική εργασία των Γερογιαννάκη Μ. Α. & Στρατάκη Ε. :
Από την αναπαράσταση στην παρουσία του αισθητού:
Συναρμογές λογικής και αίσθησης στην εικαστική και αρχιτεκτονική εικόνα
Επιβλέπουσα διδάσκουσα: Χατζησάββα Μιμή
Πολυτεχνείο Κρήτης, 2019