Ο Isamu Noguchi (1904-1988) ήταν σημαντικός Ιάπωνας-Αμερικάνος γλύπτης και σχεδιαστής του 20ού αιώνα που αμφισβήτησε τα όρια της τέχνης διερευνώντας αφηρημένες μορφές (γεωμετρικές, οργανικές, βιομορφικές), νέα μέσα και νέες χωρικές ποιότητες. Ο Noguchi έζησε στην Ιαπωνία, στην Ευρώπη και τις Ηνωμένες Πολιτείες, ταξίδεψε ευρέως από την Ισπανία έως την Ινδονησία, απορροφώντας επιρροές όπως την αρχέγονη τέχνη, τους κήπους Ζεν, την αφαιρετική προσέγγιση της γλυπτικής του μέντορά του Constantin Brancusi και τον ουτοπισμό του Richard Buckminster Fuller. Ο Noguchi υποστήριζε πως «η γλυπτική δεν μπορούσε να προχωρήσει χωρίς να επιστρέψει στις απαρχές» (Apostolos-Cappadona,Altshuler,1994:114). Ταυτόχρονα, η εξερεύνηση των συνδέσεων μεταξύ θεάτρου, χορού και γλυπτικής, η συνεργασία του με την Martha Graham και η αναζήτηση της ιαπωνικής ταυτότητάς του, κατεύθυναν το έργο του καλλιτέχνη προς μια ανοιχτή και ουσιαστική προσέγγιση της τέχνης και μη αναπαραστατική γραφή της γλυπτικής.
Το έργο του Noguchi αποτελεί μία έκφραση της διαλεκτικής ανάμεσα στην μορφή και την αφαίρεση. Στην αυτοβιογραφία του, Ο κόσμος ενός γλύπτη [A Sculptor’s World], αναφέρει ότι η πορεία προς την αφαίρεση στη γλυπτική είναι ριζωμένη στη ζωντανή εμπειρία της ενότητας της φύσης, δηλαδή της ενότητας μεταξύ ανθρώπου, πραγμάτων και χώρου. Η επιλογή της αφαίρεσης σε αυτή την περίπτωση δεν ενθαρρύνεται από την τάση προς καθαρά, αφηρημένα, ψυχρά, γεωμετρικά σχήματα, όπως συμβαίνει σε μερικά πρωτοποριακά ρεύματα του 20ου αιώνα. Εδώ, η αφαίρεση είναι η μέθοδος για τη σχέση με τη φύση, την πραγματικότητα και τα ανθρώπινα συναισθήματα.
“Η γλυπτική μπορεί να αποτελέσει ζωτική δύναμη στην καθημερινότητά μας εάν προβάλλεται για συλλογική χρησιμότητα” (Noguchi, 1967).
Ο Noguchi δημιούργησε τόσο έργα τέχνης και αρχιτεκτονικής, όσο και έπιπλα. Η κυρίαρχη ιδέα που χαρακτηρίζει το έργο του είναι η παθιασμένη του επιθυμία να δημιουργήσει τέχνη που θα μπορούσε να χρησιμοποιήσει το κοινό σε έναν κοινωνικό χώρο. Το ενδιαφέρον του μετατοπίζεται από τη μορφή (Gestalt) του καλλιτεχνικού αντικειμένου, προς τον ιστό των αισθητηριακών και ψυχολογικών επιπτώσεων που απαιτούνται ή ενεργοποιούνται από το έργο τέχνης στον χρήστη. Η καριέρα του Noguchi δείχνει ότι ο σχεδιασμός του δημόσιου χώρου είναι εγγενώς πολιτικός και αποκαλύπτει τις προσδοκίες και τις πεποιθήσεις του καλλιτέχνη για τον κόσμο, οι οποίες εκφράζονται μέσα από τις αισθητικές και λειτουργικές πτυχές κάθε σχεδίου.
“Είμαι ενθουσιασμένος από την ιδέα ότι η γλυπτική δημιουργεί χώρο, τα σχήματα που προορίζονται για το σκοπό αυτό, κατάλληλα προσαρμοσμένα στο χώρο, δημιουργούν πραγματικά μεγαλύτερο χώρο. Υπάρχει μια διαφορά μεταξύ των πραγματικών κυβικών μέτρων του χώρου και του πρόσθετου χώρου που παρέχει η φαντασία. Το ένα είναι το μέτρο, το άλλο είναι η συνειδητοποίηση του κενού -της ύπαρξής μας σε αυτόν τον εφήμερο κόσμο” (Noguchi,1967:160).
Ο Noguchi θέλησε να βρει έναν σκοπό για μια γλυπτική που ήταν πέρα από την αισθητική. Παρατήρησε ότι το γλυπτό είχε συνδεθεί καθ’ όλη την ιστορία με εικόνες, μνημεία, πλατείες ναών και χορευτικές αίθουσες. Ήθελε να ανακαλύψει πώς η γλυπτική ταιριάζει σε ένα ουτοπικό κόσμο στον οποίο οι άνθρωποι θα είχαν το χρόνο να δουν και να εκτιμήσουν την τέχνη (Noguchi, 1967). Αντιλαμβανόταν τα γλυπτά του ως «κοινότητες παιχνιδιού», επειδή πίστευε πως κάθε ένας που τα χρησιμοποιεί υποχρεώνεται από την περίσταση να αναγνωρίσει τη ζωτικότητα του περιβάλλοντός του. Μέσω της εμπειρίας του, διδάσκεται να σέβεται την πολυπλοκότητα κάθε κατάστασης, παρόλο που οι προσωπικοί του στόχοι μπορεί να είναι απλοί.
Αρθρογράφηση
Γερογιαννάκη Μ. Α.
Απόσπασμα από την ερευνητική εργασία των Γερογιαννάκη Μ. Α. & Στρατάκη Ε. :
Από την αναπαράσταση στην παρουσία του αισθητού:
Συναρμογές λογικής και αίσθησης στην εικαστική και αρχιτεκτονική εικόνα
Επιβλέπουσα διδάσκουσα: Χατζησάββα Μιμή
Πολυτεχνείο Κρήτης, 2019
Βιβλιογραφία
Noguchi, Isamu (1967), A sculptor’s world, εκδ. Thames and Hudson, Tokyo
Apostolos-Cappadona, D. & Altshuler B. (1994), Isamu Noguchi: Essays & conversations, επιμ. Abrams H., εκδ. Isamu Noguchi Foundation, New York