«Oedipus in Search of Colonus» είναι το έργο -καλλιτεχνική εγκατάσταση- της Λουκίας Αλαβάνου σε συνεργασία με τον επιμελητή διεθνούς φήμης ειδικό της κινούμενης εικόνας Heinz Peter Schwerfel, με το οποίο εκπροσωπεί την Ελλάδα στην 59η Μπιενάλε της Βενετίας.
Η Λουκία Αλαβάνου με το έργο της, προσκαλεί το κοινό να ταξιδέψει στο χρόνο και το χώρο μέσω τις επαυξημένης πραγματικότητας χαρίζοντας έτσι μια βιωματική εμπειρία στο θεατή. Μεταφέρει το, σχεδόν 2500 ετών, δράμα του Σοφοκλή, στο παρόν και αφηγείται την ιστορία μέσα από έναν συνδυασμό ντοκουμέντων, βιντεοκλίπ, φαρσών, και την τελευταία VR τεχνολογία.
Μέσω της χωρικής εγκατάστασης και μιας ταινίας διάρκειας περίπου 15 λεπτών, γυρισμένη με τεχνολογία Virtual Reality 360, ο αρχαίος μύθος του «Οιδίποδα επί Κολωνώ» μεταφέρεται στο παρόν της κοινότητας Ρομά της Νέας Ζωής Ασπροπύργου, συνδέοντας την πολιτιστική κληρονομιά της κλασσικής Ελλάδας, με την κοινωνική πραγματικότητα του σήμερα, δείχνοντας την απελπισμένη ύπαρξη κοινοτήτων Ρομά δυτικά της Αθήνας.
Το Oedipus in Search of Colonus είναι η πρώτη ταινία VR που γυρίστηκε στην Ελλάδα η οποία αφηγείται μια συνεκτική ιστορία. Χρησιμοποιώντας την περίπλοκη τεχνολογία 360 μοιρών, η Αλαβάνου προκαλεί τον θεατή όχι μόνο να δει αλλά και να βιώσει μέσα από τις κινήσεις του κεφαλιού του όλα τα σενάρια εσωτερικών χώρων και αερολήψεων πάνω από τον οικισμό. Επιπλέον, ο σχεδιασμός του ήχου είναι κατευθυντικός, ο οποίος, όπως και η εικόνα, ανταποκρίνεται και στις κινήσεις του επισκέπτη.
Ως προς τη χωρική εγκατάσταση, εντός της νεοκλασικής αρχιτεκτονικής του ελληνικού περιπτέρου, η καλλιτέχνις τοποθετεί ημισφαιρικούς θόλους διαφόρων διαστάσεων, που αποτελούνται από έναν σκελετό αλουμινίου, με εσωτερική επένδυση από ηχομονωτικό υλικό. Μέσα στο ημίφως που ενισχύει τη θεατρική ατμόσφαιρα, φιλοξενούνται 15 ειδικά «ανατομικά καθίσματα» βασισμένα στα σχέδια του ουτοπιστή Έλληνα αρχιτέκτονα Τάκη Ζενέτου που εξασφαλίζουν ελευθερία κινήσεων στους θεατές, ώστε, φορώντας τα ειδικά γυαλιά, να μπορούν να βιώσουν το φάσμα 360 μοιρών της ταινίας VR.
«Πάντα πίστευα ότι οι καλλιτέχνες πρέπει να αφουγκράζονται την εποχή τους και να οικειοποιούνται τις mainstream τεχνολογίες, εκτός των άλλων για να θέτουν ερωτήματα γύρω από αυτές και να μπορούν να τις αμφισβητήσουν.»
Ο μύθος γύρω από τον οποίο δομήθηκε η ταινία, αναφέρει πως ο Οιδιποδάς διαβόητος για τις φρικτές πράξεις του, στο τέλος της ζωής του εξορίζεται από τη Θήβα και έρχεται στον Κολωνό για να πεθάνει. Για πρώτη φορά στην τραγική του ζωή, πηγαίνει ενάντια στη θέληση των θεών. Μπροστά στην αντίστασή τους, επιλέγει τον Κολωνό ως τόπο ανάπαυσής του, έναν ιερό χώρο που καθαγιάστηκε από τους θεούς.
Στην εκδοχή της Αλαβάνου, που γυρίστηκε σε μια παραγκούπολη που κατοικείται από Ρομά, μια χορωδία εκτός οθόνης αφηγείται την ιστορία. Όλοι οι ρόλοι ερμηνεύονται από Ρομά, ερασιτέχνες ηθοποιούς που προσδίδουν στην αφήγηση μια γκροτέσκη ποιότητα μέσω της υπερβολικής ερμηνείας τους. Το μεγαλύτερο πρόβλημά τους είναι πανομοιότυπο με αυτό του ηλικιωμένου Οιδίποδα. Όπως κι εκείνος, έτσι και οι Ρομά που σήμερα ζουν στα δυτικά της Αθήνας σε μια περιοχή όχι μακριά από τον Κολωνό αγωνίζονται επίσης ενάντια στη μοίρα τους. Συχνά στερούμενοι οποιασδήποτε μορφής ιθαγένειας, αυτοί οι νομάδες εμποδίζονται από τις ελληνικές αρχές να μπορούν να επιλέξουν έναν τόπο ταφής κοντά στον τελευταίο τόπο διαμονής τους.
«Είχα πάει σε μια αχαρτογράφητη περιοχή της δυτικής Αθήνας, και κάποια στιγμή χάθηκα και βρέθηκα στο γκέτο των Ρομά, το οποίο είναι ένα από τα πιο σκληρά μέρη στην Ελλάδα. Η συγκεκριμένη κοινότητα Ρομά είχε μετεγκατασταθεί εκεί στη δεκαετία του 1980 από τη Θήβα – όπως και ο Οιδίποδας που ξεκίνησε κι εκείνος από τη Θήβα. Μάλιστα εικάζεται ότι η διαδρομή που ακολούθησε ο Οιδίποδας από τη Θήβα ως τον Κολωνό περνούσε μέσα από αυτήν ακριβώς την τοποθεσία, τη Νέα Ζωή – πόσο ενδιαφέρον και το ίδιο το όνομα της συνοικίας!»
Αρχαϊσμοί και υπερσύγχρονη τεχνολογία, παρελθόν, παρόν και μέλλον βρίσκονται σε μια διαρκή σχέση στο έργο της Λουκίας Αλαβάνου, που αποδεικνύεται σχέση περισσότερο παραπληρωματική παρά έντασης. Η ταινία για τον Οιδίποδα με πρωταγωνιστές Ρομά από τον καταυλισμό εγκιβωτίζεται σε μια φουτουριστική κατασκευή η οποία ενισχύει τη σύνδεση μεταξύ χρόνου και τόπου. Η Αλαβάνου μέσα από το έργο της αυτό, την ίδια στιγμή που θίγει το ρόλο των Ρομά ως ξένο σώμα στην κοινωνία, εκείνη τη στιγμή η ίδια αποτελεί ξένο σωμα στον καταυλισμό των Ρομα. Η αμφίδρομη αυτή σχέση θέσης – ρόλου φέρεται εντός της ταινίας τοποθετώντας τελικά τον θεατή στο κέντρο της συνθηκης. Μέσω της μυσταγωγικής ατμόσφαιρας των θόλων, της τεχνολογίας VR360 και την λειτούργικότητα των καρεκλών βασισμένων στα σχέδια του Ζενέτου, η Αλαβάνου ολοκληρώνει τη βιωματική εμπειρία και τοποθετείται εντός της πραγματικότητας της covid εποχής, επαναπροσδιορίζοντας τη σχέση αποξένωσης και συλλογικής εμπειρίας.
Λίγα λόγια για την Λουκία Αλαβάνου:
Γεννημένη το 1979 στην Αθήνα, η Λουκία Αλαβάνου είναι καλλιτέχνης και κινηματογραφίστρια.
Η Αλαβάνου είναι κάτοχος μεταπτυχιακού τίτλου στη Φωτογραφία από το RCA στο Λονδίνο. Ήταν η νικήτρια του 5ου Βραβείου Deste. Τα τελευταία χρόνια, αφού απέσπασε διεθνή αναγνώριση, ασχολήθηκε με την παραγωγή ταινιών VR και ίδρυσε την VRS, την πρώτη εταιρεία παραγωγής VR στην Ελλάδα. Μια αναδρομική έκθεση της δουλειάς της διοργανώθηκε το 2018 στο State of Concept, Αθήνα. Για τα έτη 2021 και 2022 η Αλαβάνου είναι συνάδελφος καλλιτέχνης στο ONX Studio που διοργανώνει το Onassis USA και το New Museum στη Νέα Υόρκη.
Αρθρογράφηση
Γερογιαννάκη Μ. Α.
Links
Oedipus In Search Of Colonus – La Biennale di Venezia 59th International Art Exhibition (greekpavilion2022.gr)
https://www.monopoli.gr/2022/04/05/istories/art-culture-sub/570359/loukia-alavanou-anazitontas-ton-kolono-sti-mpienale-tis-venetias/
https://elculture.gr/59i-bienale-venetias-anazitontas-ton-kolono-me-ton-oidipoda-sto-ergo-ebeiria-tis-loukias-alavanou-pou-ekprosopei-tin-ellada/
https://www.athensvoice.gr/politismos/eikastika/735324/loykia-alavanoy-ti-tha-deixeis-sti-mpienale-tis-venetias/
https://theartnewspaper.gr/synenteyxi/loykia-alavanoy-o-kosmos-mesa-apo-tin-techni-tis-eikonikis-pragmatikotitas/