BRUNO MUNARI: MACHINE INUTILI

Ο Bruno Munari (24 Οκτωβρίου 1907 – 29 Σεπτεμβρίου 1998, Μιλάνο) ήταν Ιταλός καλλιτέχνης, σχεδιαστής και εφευρέτης. Συνέβαλε με θεμελιώδη τρόπο σε πολλούς τομείς των εικαστικών τεχνών (ζωγραφική, γλυπτική, κινηματογράφος, βιομηχανικό σχέδιο, γραφικό σχέδιο) στον μοντερνισμό, τον φουτουρισμό, την concrete art, και στις μη εικαστικές τέχνες (λογοτεχνία, ποίηση) με την έρευνά του στα παιχνίδια, τη διδακτική μέθοδο, την κίνηση, την απτική μάθηση, την κιναισθητική μάθηση και τη δημιουργικότητά του.

O Munari υπήρξε μια από τις πιο ανεξάρτητες και επιδραστικές προσωπικότητες στην ιστορία του ιταλικού και διεθνούς design. Γεννήθηκε στο Μιλάνο το 1907 ενώ σύντομα η οικογένειά του μετακόμισε στο Polesine (μια αγροτική περιοχή στις εκβολές του ποταμού Πάδου) για να διευθύνει ένα ξενοδοχείο. Εκείνα τα πρώτα χρόνια σε αυτό το ιδιόμορφο περιβάλλον της υπαίθρου έγιναν θεμελιώδη για την ανάπτυξη της αισθητικής και του έργου του. Το 1926 επέστρεψε στο Μιλάνο, όπου σύντομα εντάχθηκε στην ομάδα Second Futurism, μαζί με τους Gino Severini, Filippo Tommaso Marinetti, Enrico Prampolini και Aligi Sassu, συνιδρυτές της Gruppo Lombardo Radiofuturista το 1929 και ενώ ταυτόχρονα πειραματιζόταν με την τεχνική της aeropittura (αεροζωγραφική).

Ήδη από τα πρώτα χρόνια, ο Munari πίεζε συνεχώς τα τεχνικά και εννοιολογικά όρια τόσο της ζωγραφικής όσο και της γλυπτικής: το έργο του γινόταν όλο και πιο αυτόνομο, προχωρώντας προς έναν προβληματισμό για τα αντικείμενα και τους μηχανισμούς ως υποκείμενα, των οποίων η συμπεριφορά έπρεπε να μελετηθεί. Πρόσθεσε επίσης το χώρο ως παράγοντα αυτού του προβληματισμού, ωθώντας έτσι την προσέγγισή του σε υψηλότερο βαθμό διεπιστημονικότητας και διαφοροποίησης των μέσων. 

Αναφορικά με τον Φουτουρισμό, η τέχνη του Mounari αναπτύχθηκε τόσο με ελεύθερες αναφορές όσο και με σταδιακή αποστασιοποίηση από πολλές από τις ιδέες και προτάσεις που παράχθηκαν στο φουτουριστικό κίνημα -αν εξεταστεί από επίσημη και καλλιτεχνική άποψη. Από ιδεολογική και γνωσιολογική σκοπιά, το έργο του Munari, στην πραγματικότητα, πρέπει να θεωρηθεί μια ριζική ρήξη με τη φουτουριστική εμπειρία.

O Munari ήταν γνωστός ως “o άνθρωπος που δημιούργησε τις άχρηστες μηχανές” [the man who made the useless machines] .

Στην πραγματικότητα, ο Munari ήταν ο πρώτος καλλιτέχνης στην Ιταλία που είδε καθαρά τα όρια της παραδοσιακής ζωγραφικής και γλυπτικής, προσπαθώντας να ανοίξει το καλλιτεχνικό έργο σε μια μεγαλύτερη παλέτα τεχνικών και πλαστικών δυνατοτήτων. Με τις «άχρηστες μηχανές», τον ενδιέφερε, εξερευνώντας το συνεχές του χρόνου και του χώρου, να δημιουργήσει ένα έργο που θα μπορούσε να αλληλεπιδράσει με το περιβάλλον και να αλλάξει ανάλογα. Κατά μία έννοια ο Munari αποτελεί το πρώτο ιταλικό παράδειγμα και το πρώτο στην Ευρώπη κινητικής τέχνης, που έγινε κυρίαρχη τάση παγκοσμίως στις δεκαετίες του ’50 και του ’60.

Οι «άχρηστες μηχανές» του Munari μπορούν επίσης να ερμηνευθούν ως κρυφές ειρωνικές χειρονομίες κατά του φουτουρισμού, πιο ντανταϊστικού πνεύματος από τις μεγαλειώδεις μηχανές, φτιαγμένες από σίδηρο και χάλυβα, που ο Μαρινέτι και οι συνάδελφοί του φουτουριστές επαίνεσαν στα μανιφέστα τους. Οι “άχρηστες μηχανές” κατασκευάστηκαν με πολύ ελαφριά υλικά όπως χαρτί, λεπτά ξύλινα ραβδιά και μεταξωτές κλωστές. Ολόκληρη η δομή έπρεπε να είναι «πολύ ελαφριά για να μπορεί να κινείται στον αέρα και το μεταξωτό νήμα ήταν τέλειο για να διασκορπίζει τη στρέψη».

Με λίγα λόγια ο Bruno Munari υπήρξε μια απο τις σημαντικότερες επιρροές για την τέχνη και το design της εποχής του καθώς η ποιητική και πρακτική του ήρθαν να αναθεωρήσουν την υφιστάμενη αντίληψη για την τέχνη και την προσέγγιση της λειτουργίας της. Ο Munari δεν έμεινε προσκολλημένος στην υπάρχουσα σκέψη και πρακτική γι’ αυτό και ο Picasso δεν δίστασε να το χαρακτηρίσει ως τον “γιο του Leonardo Da Vinci”.